Zadania własne gminy w zakresie utylizacji odpadów Gminy mają obowiązek zajmować się unieszkodliwianiem odpadów komunalnych, które zostały zdefiniowane przez ustawodawcę w art. 3 ust. 1 pkt 7 ustawy o odpadach.
Czytaj też: Dlaczego tak trudno zutylizować odpady niebezpieczne ? – lipiec 2023
Usuwanie innych odpadów w trybie art. 26 ust. 2 lub art. 26a ust. 1 ustawy o odpadach, z uwzględnieniem brzmienia art. 3 ust. 1 pkt 7 tej samej ustawy w połączeniu z art. 7 ust. 1 pkt 3 ustawy o samorządzie gminnym, nie będzie należało do zadań własnych gminy. Takie stanowisko oparte jest na orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego z 25 lipca 2006 r. sygn. akt K 30/042. W orzeczeniu wyjaśniono, że obowiązek zaspokajania potrzeb lokalnej społeczności zgodnie z obowiązującymi standardami cywilizacyjnymi i kulturowymi w kraju powoduje, że zarówno kreowanie, jak i wykonywanie zadań własnych gminy odbywa się na podstawie i w granicach określonych przez ustawy.
Zadania własne gminy w zakresie utylizacji
Eliminacja stanu zagrożenia
Natomiast działania podejmowane przez gminę w trybie art. 26a ust. 1 ustawy o odpadach (tryb nadzwyczajny) mają na celu wyeliminowanie stanu zagrożenia i są podejmowane z uwagi na dobro ogółu. Choć początkowo gmina pokrywa koszty takich działań, to finalnie obciąża się nimi posiadacza odpadów, aby zastosowana zasada „zanieczyszczający płaci” (art. 191 ust. 2 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej) została przestrzegana.
Warto również zaznaczyć, że usunięcie innych odpadów niż odpady komunalne zostało powierzone gminom na mocy przepisów ustawy o odpadach, zgodnie z art. 166 ust. 2 Konstytucji RP. Jednak ustawodawca nie przewidział konkretnych środków finansowych dla gmin w celu wykonania tego zadania, jak ma to miejsce w przypadku innych zadań zleconych gminom. NIK (Najwyższa Izba Kontroli) wskazała na tę kwestię, zwracając uwagę na art. 167 ust. 4 Konstytucji RP, który nakazuje dostosowanie podziału dochodów publicznych do zmian w zakresie zadań i kompetencji jednostek samorządu terytorialnego.
Jeśli nie chcesz marnować czasu stojąc w korkach, by dojechać do biura poszukaj innego rozwiązania. Polecam zatem nasz wirtualne biura we Wrocławiu, Poznaniu i Krakowie, zredukujesz koszty administracji i wynajmu
Podsumowując, NIK uważa, że brak wystarczającego wsparcia finansowego dla gmin w zakresie usuwania odpadów innych niż komunalne nie jest odpowiednim rozwiązaniem w sytuacjach. Istnieje potrzeba pilnego usunięcia odpadów zagrażających zdrowiu i życiu ludzi. Jako rozwiązanie sugeruje się rozszerzenie finansowania ochrony środowiska przez NFOŚiGW o koszty związane z usuwaniem i zarządzaniem takimi odpadami, jednakże bez zagwarantowania gminom specjalnych środków na to przeznaczonych.
Nadzór gmin nad utylizacją
Podczas projektowania rozwiązań, nie udało się osiągnąć założonego celu. Czyli zapewnienia nagłej interwencji finansowej ze środków publicznych w przypadku pilnej konieczności usuwania odpadów.
Wszystkie przypadki usuwania odpadów niebezpiecznych przez podmioty pod kontrolą były zgodne z obowiązującymi przepisami dotyczącymi wykonawcy usługi i sposobu zagospodarowania odpadów. Wykonanie zleconych usług było potwierdzone odpowiednimi dokumentami.
Gminy nadzorowały prawidłowość wydawanych decyzji dotyczących usuwania odpadów niebezpiecznych, z wyjątkiem jednej gminy, w której stwierdzono pewne nieprawidłowości. Organizacje Inspekcji Ochrony Środowiska również potwierdziły poprawność usuwania i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych w wyniku kontroli przeprowadzonych na zlecenie NIK w podmiotach odpowiedzialnych za odbiór i unieszkodliwianie tych odpadów.
NFOŚiGW wdrożył programy finansowego wsparcia dla usuwania i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych, które gromadziły się w nieodpowiednich miejscach. Programy te obejmowały rekultywację terenów zdegradowanych przez działalność ludzką oraz usuwanie porzuconych odpadów a także ograniczenie zagrożenia dla życia ludzi i środowiska wynikającego z takich odpadów.
Pierwszy program skupiał się na przywróceniu wartości użytkowych lub przyrodniczych terenów poprzez usuwanie odpadów oraz działania naprawcze. Drugi program zaś miał na celu redukcję zagrożenia życia ludzi i środowiska poprzez finansowe wsparcie usuwania odpadów.
NFOŚiGW udzielał wsparcia finansowego dla gmin i innych podmiotów w celu usuwania odpadów niebezpiecznych zgodnie z wymogami tych programów.
Co ważne ostatecznie, usuwanie nielegalnie deponowanych odpadów niebezpiecznych gminy prowadziły prawidłowo, a NFOŚiGW wspierał gminy w finansowaniu działań związanych z usuwaniem odpadów.
Zadania własne gminy w zakresie utylizacji odpadów
Jak wypadła kontrola NIK ?
Podczas kontroli organ rozpatrzył 31 wniosków . Gminy składały wnioski w ramach dwóch programów. Spośród nich, pozytywnie zaakceptowano 17. W okresie trwania kontroli, wsparcie w ramach tych programów skorzystało łącznie 16 jednostek samorządu terytorialnego. W tym dwie spośród 10 poddanych kontroli gmin: Poznań i Borkowice. Poznań otrzymał wsparcie w formie pożyczki, natomiast Borkowice otrzymały dotację na pilne usunięcie odpadów niebezpiecznych. Odpady stanowiły zagrożenie dla ludzi i środowiska, zgodnie z wymogami zawartymi w ustawie o odpadach (art. 26a).
W ramach programu „Usuwanie porzuconych odpadów”, NFOŚiGW przeznaczył 73% środków na bezzwrotne wsparcie oraz 2,4% na pożyczki. Co więcej od 18 grudnia 2020 r. do zakończenia kontroli NFOŚiGW nie ogłaszał naboru wniosków na dofinansowanie z programów w Funduszu. Wszyscy wnioskodawcy mogli liczyć na równe traktowanie. Zgodnie z ustalonymi procedurami. Jednak w przypadku większości (80%) wniosków, znacząco przekroczono wyznaczony czas na ich rozpatrzenie. Liczymy go od daty zarejestrowania wniosku do momentu podjęcia decyzji przez Zarząd Funduszu odnośnie przyznania dofinansowania. W skrajnych przypadkach, procedowanie nad wnioskiem trwało nawet 279 dni, co potencjalnie opóźniło działania mające na celu usunięcie odpadów.